De structurele knelpunteconomie krijg je niet zomaar opgelost
Bart Bruneel (manager transport logistiek en havens bij VDAB OVL) en Tomas Quaethoven (arbeidsmarkt adviseur OVL – evoluties arbeidsmarkt en adviezen centraal voor Vlaanderen) van VDAB delen als deel van de harde kern hun expertise en ervaring in arbeidsbemiddeling en beroepsopleidingen. Ze benadrukken in dit interview met TLV magazine de cruciale rol van sterke samenwerkingen met partners en delen inzichten in de uitdagingen en kansen op de arbeidsmarkt.
Interview: Evy Van Der Paelt, Shannon Van den Borre
TLV magazine: Waarvoor staat VDAB?
Bart Bruneel: De Vlaamse Dienst voor Arbeidsbemiddeling en Beroepsopleiding. We mogen die ‘B’ niet vergeten want dat is een belangrijke pijler in ons dienstverleningsverhaal.
Waar staan we voor? Arbeidsbemiddeling/(beroeps)opleidingen en competentieversterking. Dit zijn de twee voornaamste clusters waarrond we ons organiseren en die zijn nauw aan elkaar verbonden.
Tomas Quaethoven: We zijn daar over de jaren heen ook zeker sterk in gegroeid met partnerwerkingen enzovoort. We zijn ook dataregisseur wat betreft één van de pijlers.
Bart: Bij arbeidsbemiddeling heb je twee zaken. Je bemiddelt tussen twee partijen: werkgevers en kandidaat werknemers. Die twee kanten zijn net écht de sterkte van VDAB om daartussen te staan en die twee te verbinden.
TLV: Wat zijn de kerntaken?
Bart: De kerntaak is activeren van mensen die werk zoeken (of die niet zoeken maar waar we een kleine duw moeten geven). Daarvoor hebben we alle mogelijke dienstverleningskanalen mee uitgebouwd. Gaande van directe bemiddeling (directe vacatures voorstellen die passend zijn bij hun profiel) tot partners inschakelen die een langere en intensievere begeleiding kunnen voorzien. Werk is uiteraard altijd de doelstelling bij het activeren.
Het kan alles zijn: opleiding, begeleiding, specifieke activiteiten opzetten voor specifieke doelgroepen. Maar om terug te komen op onze kerntaak ‘bemiddelen’, is het uiteraard ook belangrijk de werkgevers te informeren. Als je een vacature hebt of mensen zoekt, waar vind je die dan? Wat is er beschikbaar en hoe kan VDAB ondersteunen om jouw vacatures ingevuld te krijgen via verschillende mogelijkheden. Maar onder andere ook wat een werkgever zelf kan doen om de vacature ingevuld te krijgen?
Instrumenten zoals individuele beroepsopleiding in de onderneming (IBO) zijn hier een veel voorkomend antwoord. Het is een heel belangrijk en wijdverspreid instrument maar is nog steeds onderbenut vandaag.
Tomas: Dat activeren is belangrijker dan ooit vandaag. We zitten met een heel krappe arbeidsmarkt met een lage werkloosheid. We proberen zo mensen die niet beroepsactief zijn, via het pad van werkloosheid naar werk te leiden maar dat blijven moeilijkere doelgroepen.
Bart: De terminologie die nu recent gebruikt wordt is dat we klanten moeten kunnen ‘verleiden’ met een ongelofelijk onweerstaanbaar aanbod. Dat is net een andere invulling. We proberen zo die meer complexe doelgroepen (met bijvoorbeeld een vervangingsinkomen) zo snel mogelijk actief in het reguliere circuit terecht te laten komen. Alle mogelijkheden staan open om voor iedereen zo een passend mogelijk aanbod te vinden.
We hebben een groeiend aandeel aan mensen die activering beogen. Het gaat eigenlijk over mensen die zonder verplichting of druk richting de arbeidsmarkt net een ‘duwtje’ moeten krijgen in de richting van die arbeidsmarkt. We moeten hiervoor echt vlot samenwerken met partners om mensen in die situatie terug mee te activeren en laten participeren aan de arbeidsmarkt.
TLV: Hoe heeft VDAB de arbeidsmarkt de voorbije jaren zien evolueren?
Tomas: Wat mij betreft naar een structurele knelpunteneconomie. De lijst van knelpuntberoepen blijft maar groeien. Ongeveer één op drie beroepen die VDAB definieert in de classificatie is een knelpuntberoep. Kijken we naar vacatures, gaat dat al snel rond de 70 tot 90 procent van de beroepen die knelpuntvacatures zijn. We hebben momenteel nochtans een zeer lage werkloosheid. Het aantal uitkeringsgerechtigden is vandaag slechts nog maar de helft van onze werkzoekende klantengroep. De rest komt eerder uit de niet-beroepsactiviteit die we nu noodgedwongen proberen te activeren. We krijgen dat ook moeilijk opgelost. Er is op die manier een groot tekort aan specifieke profielen zoals leerlingen uit de STEM-richting of mensen met een technische achtergrond. De vraag naar afgestudeerde profielen met specifieke opleidingen stijgt elk jaar terwijl het aanbod juist daalt.
Bart: Naast de zaak van de knelpuntberoepen zijn de stijgende energie- en loonkosten ook een evolutie op de Belgische arbeidsmarkt. Kort na de start van de oorlog in Oekraïne zijn de kosten voor energie sterk gestegen. Door de typerende inflatie zijn zo ook automatisch de lonen geïndexeerd van Belgische werknemers. Dit bracht ons onmiddellijk in een concurrentienadeel en speelt onze economie ook zeker parten. Er zijn vooral grote problemen voor de industriële sector door deze stijgende kosten.
Aanvullend zijn we dus vooral rond die activering bezig. Daarnaast bekijken we ook continu hoe we gaan tegemoetkomen aan de noden van bedrijven. Traditioneel is dit altijd een productiviteitsgroei geweest. Hoewel we in Vlaanderen altijd koploper geweest zijn van deze productiviteitsverhoging, begint dit nu ook te krimpen. Ten derde is er ook nog de arbeidsmigratie. Hier gaan we ook gerichter een plan van aanpak gebruiken voor een vlotte tewerkstelling in één van de vele knelpuntberoepen.
Tomas: Productiviteit is iets waar we sterk op moeten inzetten om de productie in België te houden. Door de hoge loonkosten moeten we concurreren op andere manieren, in dit geval door een hogere productiviteit.
TLV: Hoe heeft VDAB zich in de loop der jaren ontwikkeld en welke belangrijke mijlpalen heeft de organisatie bereikt?
Bart: De uitdaging om richting 80 procent werkzaamheid te gaan, hebben we vanuit VDAB sterk aan bijgedragen. In sommige provincies hebben we deze kaap zelfs al behaald.
In vergelijking met buurland Nederland, scoren we qua tewerkstelling iets lager maar met een veel groter aandeel aan fulltime tewerkstellingen.
Ondanks het feit dat het aantal mensen op gewone werkloosheid een krimpende vijver is, slagen we er wel in om een ruim aandeel(40 tot 50 procent) van klanten uit een ander stelsel aan het werk te krijgen. Het feit dat we dit volume binnen deze legislatuur kunnen bereiken, is een mijlpaal die we zelf ook niet verwacht hadden. Dit toont het grote belang aan van onze samenwerkingen met externe partners.
“Vaak is het beroep zelf niet het probleem, maar de weg ernaartoe.”
TLV: Wat zijn momenteel de grootste uitdagingen op de arbeidsmarkt? Hoe schatten jullie de toekomst in?
Tomas: Het is een werk van lange adem. De structurele knelpunteneconomie waar we ons vandaag in bevinden, krijg je niet zomaar opgelost. Er zijn verschillende paden en randvoorwaarden (onderwijs, energie, lonen, mobiliteit,...) waar men zich van bewust is. Hopelijk zal er ook aan gewerkt worden om dat pad, richting 80 procent werkzaamheid en zo een afslanking van de knelpunteneconomie te bereiken.
Werkgevers meer inclusief laten rekruteren zal ook een grotere uitdaging worden voor de toekomst. Daarnaast is er ook een stijgend aandeel in langdurige zieken en dat heeft voor een stuk te maken met het maatschappijbeeld maar ook met de werkbaarheid van werk. De werkbaarheid van werk moet ook zeker verbeteren en daarmee kunnen we mogelijks die groeiende lijst van langdurige zieken ook inkorten.
Al die paden, als we die allemaal kunnen aanpakken, dan zie ik het zeker positief in. Dan kunnen we naar die 80 procent werkzaamheid gaan en ook een maatschappij creëren waar minder discriminatie aanwezig is, bijvoorbeeld.
Als je dat allemaal kan aanpakken, krijg je natuurlijk een gelukkigere maatschappij. Bij de VDAB blijven we positief. Je merkt ook bij de bedrijven dat er nog steeds veel zin is om te ondernemen en te groeien. Werkgevers staan vandaag alvast meer open om die knelpunten aan te pakken.
TLV: Hoe kunnen werkgevers omgaan met de vergrijzing en de krapte op de arbeidsmarkt?
Tomas: Opleiden en nog eens opleiden. Levenslang leren en samenwerking met onderwijs zijn ook belangrijk maar een goed retentiebeleid is cruciaal.
Bart: Investeren in medewerkers is inderdaad zeer belangrijk vandaag.
Tomas: Het is belangrijk om mensen geïnteresseerd te houden. Rekening houden met work-life balance bijvoorbeeld, opleidingen aanbieden, etc.
Bart: Groeien is niet altijd promoveren, het is ook zich verder kunnen ontwikkelen.
TLV: Welke specifieke acties zet VDAB op voor de transport – en logistieke sector?
Bart: We hebben de klassieke arbeidsbemiddeling en invulling van vacatures door de juiste kandidaten te vinden. Dat hebben we in heel Vlaanderen. Op niveau van een aantal beroepen is er nog een groot potentieel. De drempel is niet altijd het beroep maar de weg er naartoe. Het behalen van een rijbewijs, de taal, examens, enzovoort. Als VDAB gaan we actief bekijken hoe we bepaalde processen haalbaarder kunnen maken. We bieden vandaag bijvoorbeeld de mogelijkheid tot het maken van specifieke examens (zoals Code 95) in andere talen met behulp van tolken. Zo verlagen we de drempel tot bepaalde beroepen en creëren we een groter aanbod aan, bijvoorbeeld, nieuwe potentiële chauffeurs of magazijniers.
We zetten ook maximaal in op eigen capaciteit om opleidingen aan te bieden voor vrachtwagenchauffeurs. Dit doen we in samenwerking met SFTL. Zo proberen we het aanbod in volume te verhogen waar we weten dat er een tekort is. We hebben twee eigen opleidingscentra maar we hebben ook een samenwerking met Syntra voor de opleiding tot vrachtwagenchauffeur.
We hebben verschillende beroepen binnen transport en logistiek waar men een weg in kan vinden via bijvoorbeeld IBO. Er zijn vandaag ook IBO-trajecten met taalondersteuning maar ook algemene jobcoaching. We werken hiervoor samen met verschillende partners om die taalopleiding op de werkvloer te ondersteunen.
Dit is voor alle type beroepen. Verder werken we ook samen met lokale besturen en werken hier actief mee aan lokale projecten en ondersteunen allerlei initiatieven die een positieve invloed hebben op de arbeidsmarkt.
Wie is TLV?
Heb je nog vragen over de sector of onze diensten en producten? Bel ons, stuur een mailtje of maak een afspraak via de kalender. We helpen je graag verder!
